دنیا دی قدیم تہذیبی تاریخ اچ جیڑھی شئے سندھ وادی کوں اپݨیں سینگیں تہذیبیں توں اُچا تے نشابُر کریندی او آرٹ دا شہکار "ڈانسنگ گرل” دا او مجسمہ اے جیکوں علی بابا اپݨے ناول "موئن جودڑو” اچ "سمبارا” دا ناں ڈتے۔
کھٻی بانہہ پنجوی ونگیں دے چُوڑے، تے چار کنگݨیں نال سُہائی ہوئی ڈھاک تے رکھی سڃی بانہہ، ڳل اچ سپیں دا ہار ٹھہا اے سمبارا دا مجسمہ سندھ وادی دے وسنیکیں دی آرٹ نال تاریخی جُڑت دی شاند ڈیندے۔
موہنجو دڑو کوں رفعت عباس اپݨے ناول "لوݨ دا جیوݨ گھر” اچ "جیوݨ ڃودڑو” لکھیے جتھاں مذہب، موت تے جنگ کائنی۔
رانا محبوب اختر اپݨی کتاب "سندھ گُلال” اچ لکھیندن:
"سمبارا آرٹ کی ابدیت کا اعلان ہے کہ آدمی نے ہمیشہ موت کو فن سے شکست دی ہے”
اینویں رفعت عباس آکھیے”
"موت کتھائیں ڈردی اے تاں رنگاں کولوں ڈردی اے رفعت”
ڈاکٹر اشولال دیاں نظماں اچ پنج ہزار تے نو سو سال دی ٹِٻی پِچھوں ظاہر تھیندی "سرسوتی” تے موہنجو دڑو دی سمبارا اج دی سرائیکی وسوں دی تریمت دی آتما اچ سُݨہپ، رقص، گیت، شاعری، سیپ نال سنگریے پُشاکیں سمیت پورے سُݨہپ نال نشابُر نظردی اے۔
علی پور دی ملوک چھوہر "ثمرین بلوچ” اچ میکوں موہنجو ڈرو دی سمبارا دی جھات ڈِسدی اے۔
ملوک جھئیں شریر نال علی پور دے اناریں دی مِٹھاس وانگوں نماݨے الا اچ اپݨی ماء ٻولی اچ پی ٹی وی تے خبراں پڑھدی ملوک چھوہر "ثمرین بلوچ” اپݨی شاعری اِچ ہک تریمت دی کتھا ایں کریندی اے:
ملوک چھوہر!
جڈاں جو ڈہداں تاں میں سوچینداں
ہِن اوکھا رمزاں تے سوکھے جذبے
پہاڑ پندھ تے اوکھے رستے
سمجھ دی آندی جو کیا اکھیجے
ملوک چھوہر وی کے تئیں ٹرسی
جئیں پندھ وی کرݨے تے ساہ وی گِھنڑے
ہک بُھولی بھالی مصوم چھوہر!!!!!
تریمت دے کنیں اچ جُھمکیں وانگوں جُھمدیاں انار دیاں لال گلال پُھل کلیاں وانگوں
نفیس لفظیں دی وݨت کاری نال شاعری اچ الیندی ثمرین بلوچ شکوہ وی اپنے ملوک لہجے اچ کریندی اے جیڑھا عام بندے دا الا بݨ گئے:
"تیکوں آکھیا ہم مُٹھ رِیت دی ہاں
مُٹھ کُھول چُھوڑیے ای میکوں رول چُھوڑیے ای”
سندھو تے پنجند دے پاݨیں دے مِلاپ دی جاہ دی ڃَم پَل ثمرین بلوچ اچ فطرت دے معجزیں تے خلقِ خُدا نال محبت تے رومانس نال گُندھی ہوئی بندے تے ول ول اتبار کریندی ڃاپدی اے:
"جیندی خاطر سب کُجھ چُھوڑیے
مݨ دریا تے ہوں ای ٻوڑیے
توں ناں ٻُوڑیں
سانول ساڈا ہتھ نا چُھوڑیں”
تریمت نازکی دا ہِک استعارا اے پر ایں ویلھے دے مردانہ ڈڈھپ اچ تریمت نال تھیندے ڈُکھیں اچو ثمرین بلوچ ایں الیندی اے:
"ملوک جھئیں چھوہر ہاں
مکھݨ ملائم ہاں
ڈُدھ وانگوں چِٹی ہاں
ماکھی وانگوں مِٹھی ہاں
نِسری دی ڈلی ہاں
چاندݨی چکوریں دی
ٹُور جینویں موریں دی
کوئل دی میں کُوک ہاں
دل دی ملوک ہاں
ہتھ میں تے چیندا ہیں پیر میڈے چُمیں ہا”
ٻہوں ساریں گُݨیں نال سِتری سِنگری ثمرین بلوچ بہاء الدین زکریا یونیورسٹی ملتان توں ایم اے سرائیکی کرݨ توں بعد ہݨ ایم فِل سرائیکی دی طالبہ ٻہوں ساریں سرائیکی وسوں دے چُھوہریں تے تریمتیں کیتے ہک رُول ماڈل اے جو مردانہ سماج اچ تریمت اپݨی جاہ کینویں بݨا سگدی اے۔